Biografie van Matroos der 1e Klasse J.J. van Iterson

Op 19 maart 1915 werd op de Hoge Rijndijk nr. 138 in Leiden, Joseph Johannes van Iterson geboren. Zijn ouders waren C.J. van Iterson en M.C. Teske. Het beroep van de vader was boekhouder/assuradeur bij een Leidse Firma. Het gezin kende verder nog twee dochters, waarvan er één op 17-jarige leeftijd aan tuberculose overleed.
Over de wijze hoe de jonge Joseph zijn jeugdjaren in Leiden doorbracht, is weinig bekend; ook naar welke school of scholen hij ging, is weinig over terug te vinden.
Op 23 april 1932 meldde Joseph Johannes zich aan voor dienst bij de Koninklijke Marine en begon zijn beroepsopleiding als matroos, deels in Vlissingen en deels in Den Helder.
Na zijn opleiding volgden diverse plaatsingen op Marineschepen, zoals aan boord van Hr.Ms. “Hertog Hendrik”, een pantserdekschip, ook wel “ramschip” genoemd en Hr.Ms. “Jacob van Heemskerck”. Dat laatste vaartuig was een lichte kruiser.
Op 1 mei 1935 werd –de inmiddels tot Matroos 1e klasse bevorderde- van Iterson uitgezonden naar het toenmalige Nederlands-Indië, waar hij o.m. dienst deed op de lichte kruiser Hr.Ms. “Java” en de lichte kruiser Hr.Ms. “Sumatra”.
Op 22 juli 1938 keerde hij terug naar Nederland, na 3 jaar dienst te hebben gedaan in de Tropen. Na eerst in de Regentesselaan nr. 2 in Oegstgeest gewoond te hebben, vestigde hij zich nu op verschillende adressen in Den Helder. E.e.a. had te maken met de komst van een baby, zoon Cees, die in 1940 werd geboren.
De volgende varende plaatsing van Matroos der 1e klasse van Iterson was bij de onderzeedienst, waar hij deel uitmaakte van de bemanning van de Hr.Ms. O22, een nieuw type onderzeeboot, die was gebouwd bij de Koninklijke Maatschappij “De Schelde” in Vlissingen.

Toen op 10 mei 1940 de oorlog uitbrak, was de Hr.Ms. O22 nog niet operationeel, maar om aan de Duitse vernietiging te ontkomen, vertrok de onderzeeër met nog enkele andere Nederlandse Marineschepen, o.a. de Hr.Ms. O21naar de haven van Portsmouth in Groot Brittannië. Ook werd korte tijd afgemeerd in de baai van Portland. Toen bleek dat de schepen daar niet veilig waren, omdat ze binnen de actieradius van de Duitse bommenwerpers lagen, vetrokken beide onderzeeërs naar het Schotse Dundee, van waaruit de Engelse Marine de aanvallen op de Duitse vloot coördineerde. Vanuit deze haven werden de patrouilles gemaakt naar de Noorse wateren, om de vijandelijke vlooteenheden aan te vallen.

Op 19 november 1940 keerde Hr.Ms. O22, met aan boord Matroos der 1e klasse van Iterson, niet meer terug van een patrouille en werd als verloren beschouwd. Pas in 1993 werd het wrak van de O22 teruggevonden en tot oorlogsgraf verklaard.
Matroos der 1e klasse van Iterson, die zijn leven voor onze vrijheid gegeven had, liet een vrouw en een jongetje, Cees, achter die de rest van hun leven, met een groot gemis zaten. Toen de omgekomen Marineman niet meer terugkeerde, verhuisde zijn weduwe van Den Helder naar Den Haag. Wonen in Den Helder had toen niet meer zo veel zin.

In 2023 werden in Oegstgeest ter nagedachtenis aan Joodse medebewoners van Oegstgeest een aantal zogenaamde Stolpersteine in de Gemeente geplaatst. Tijdens de 2e ronde van deze plaatsing –in 2024- zouden opnieuw een aantal Stolpersteine in Oegstgeest worden geplaatst. De Stichting Veteranen Oegstgeest sponsorde één van deze Stolpersteine en op aanraden van het Comité Herdenken en Vieren werd gekozen voor een Stolperstein voor Matroos 1e klasse van Iterson, omdat hij in feite ook een Veteraan was. Jammer genoeg vond de commissie, die de Stolpersteine toekent, dat van Iterson niet in aanmerking kwam voor een Stolperstein. Dat was een bittere pil voor het bestuur van de Stichting Veteranen Oegstgeest, maar meer nog voor de zoon van de omgekomen Marineman.
Op dit moment wordt door de SVO nagedacht over een passend eerbetoon voor Matroos der 1e klasse van Iterson. Wellicht kan zijn kleindochter in Leiden, een kunstenares de SVO daarbij van dienst zijn. Men is er echter nog niet uit. Meer nieuws hier over, kunt u op een later tijdstip, lezen in de Nieuwsbrieven van het Comité Herdenken en Vieren en de Stichting Veteranen Oegstgeest.

Deze foto is gemaakt op 6 september 1938 (Koningin Wilhelmina 40 jaar koningin), waarop Matroos van Iterson voor de ouderlijke woning aan de  Regentesselaan 2 Oegstgeest staat. Boven het afdakje aan de linkerkant is een bord geplaatst vanwege het      jubileum.